Η ελκώδης κολίτιδα είναι ένα χρόνιο νόσημα του παχέος εντέρου , το οποίο ανήκει στην κατηγορία των Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Νόσων του Εντέρου (ΙΦΝΕ) . Τα νοσήματα αυτά χαρακτηρίζονται από χρόνια υποτροπιάζουσα ανοσολογική ενεργοποίηση και φλεγμονή του γαστρεντερικού σωλήνα. Συγκεκριμένα στην ελκώδη κολίτιδα , η φλεγμονή προσβάλει μόνο το παχύ έντερο και δημιουργεί έλκη και πληγές. Η νόσος εμφανίζει επαναλαμβανόμενες περιόδους ύφεσης και έξαρσης. Η αιτιοπαθογένεια των ΙΦΝΕ είναι άγνωστη, με πολλούς παράγοντες να προτείνονται ως υπεύθυνοι για την ανάπτυξη τους, συμπεριλαμβανομένων γενετικών παραγόντων, της εντερικής μικροχλωρίδας, του εντερικού φραγμού αλλά και περιβαλλοντικών παραγόντων ,όπως είναι η διατροφή.
Τα συμπτώματα της ελκώδους κολίτιδας μπορεί να είναι ήπιας ή σοβαρής μορφής. Πιθανά συμπτώματα της ΕΚ :
- Διαρροϊκές κενώσεις
- Αιματηρές κενώσεις
- Παρουσία βλέννης στα κόπρανα
- Κοιλιακό άλγος
- Αιμορραγία από το ορθό
- Κράμπες στην κοιλιά
- Πυρετό
- Απώλεια βάρους
- Αφυδάτωση
Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός πως η υγιεινή διατροφή είναι βασικός συντελεστής στη διατήρηση της υγείας του ατόμου. Ειδικότερα για τον ασθενή με ελκώδη κολίτιδα, η σωστή διατροφή κρίνεται ως κάτι παραπάνω από απαραίτητη καθώς όσο καλύτερη είναι η θρεπτική κατάσταση του ασθενούς, τόσο καλύτερη και η ανταπόκριση του στη φαρμακευτική αγωγή.
Θα πρέπει να αποσαφηνιστεί πως δεν υπάρχει συγκεκριμένο διαιτητικό πρωτόκολλο που να μπορεί να εφαρμοστεί από όλους τους ασθενείς. Κάθε ασθενής θα πρέπει να ακολουθεί διαφορετικές διατροφικές οδηγίες που καθορίζονται από τη διατροφική κατάσταση της ασθενούς, το είδος της θεραπείας, την ανεκτικότητα σε διάφορες τροφές , τις διατροφικές συνήθειες, τις προτιμήσεις και τη φυσική δραστηριότητα του ασθενούς. Ο ρόλος του διαιτολόγου είναι πολύ σημαντικός στην διατροφική υποστήριξη αυτών των ασθενών.
Oι στόχοι της διατροφικής παρέμβασης και συμβουλευτικής είναι:
- Αντιμετώπιση των συμπτωμάτων
- Διατροφική Επάρκεια, κάλυψη διατροφικών αναγκών
- Μείωση της ενεργότητας της νόσου και της φλεγμονής
Βασικές Διατροφικές Οδηγίες
Όπως προαναφέρθηκε δεν υπάρχει ένα διατροφικό σχήμα που μπορεί να καλύπτει όλους τους ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα. Υπάρχουν τροφές που μπορεί να ανεκτές από κάποιους ασθενείς ενώ σε κάποιους άλλους να οξύνουν την ένταση των συμπτωμάτων. Γενικές διατροφικές συμβουλές που βοηθούν όλους τους ασθενείς έχουν να κάνουν με :
- Την κάλυψη των ημερήσιων ενεργειακών αναγκών. Όταν το ανθρώπινο σώμα έχει πρόβλημα στην επεξεργασία της τροφής και στην απορρόφηση , ίσως χρειάζεται να αυξηθούν οι προσλαμβανόμενες θερμίδες.
- Την επαρκή πρόσληψη πρωτεΐνης . Ασθενείς με ΙΦΝΕ συνηθίζουν να εμφανίζουν πρωτεϊνική απώλεια σε περιπτώσεις σοβαρής διάρροιας. Τροφές πλούσιες σε υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνη βρίσκονται στο κρέας, στο κοτόπουλο, το ψάρι, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
- Αποφυγή των «ένοχων» τροφίμων. Ειδικά στις περιόδους έξαρσης ,θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση τροφίμων που μπορεί να κάνουν τα συμπτώματα χειρότερα όπως είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα (λόγω λακτόζης), διάφορα λαχανικά , οι λιπαρές τροφές κ.α. Σε περιόδους ύφεσης , κάθε ασθενής έχει μεγάλη γκάμα επιλογής τροφίμων αλλά καλό θα ήταν να αποφεύγει τ συγκεκριμένες τροφές που έχει παρατηρήσει πως τον ενοχλούν. Η τήρηση ενός διατροφικού ημερολογίου και η καταγραφή των συμπτωμάτων είναι ένα καλό εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό αυτών των τροφών.
- Σωστή ενυδάτωση. Οι συχνές διαρροϊκές κενώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε αφυδάτωση . Θα πρέπει να γίνεται επαρκής αναπλήρωση υγρών κι αν χρειάζεται και λήψη ηλεκτρολυτών.
Πιθανόν «ένοχες» τροφές
Τροφές που πιθανόν να ενοχλούν κάποιους ασθενείς ,ειδικά στις περιόδους έξαρσης, είναι οι κάτωθι :
- Γάλα ή γιαούρτι, ειδικά αν υπάρχει δυσανεξία στη λακτόζη
- Λιπαρές τροφές , μπέικον, αλλαντικά, τηγανιτά τρόφιμα
- Πικάντικα ή καυτερά τρόφιμα
- Φρούτα και λαχανικά πλούσια σε διαλυτές φυτικές ίνες (π.χ. σπαράγγια, αγκινάρες) , φασόλια
- Το σκόρδο και το κρεμμύδι
- Ξηροί καρποί, σπόροι
- Ροφήματα πλούσια ζάχαρη ή καφεινούχα ροφήματα
- Αλκοολούχα ποτά
Τροφές που μπορείτε να εντάξετε στο διαιτολόγιο σας
Μια ισορροπημένη δίαιτα πρέπει να περιέχει τροφές από όλες τις ομάδες τροφίμων για να διασφαλιστεί με αυτόν τον τρόπο ο επαρκής εφοδιασμός του οργανισμού με μακροθρεπτικά συστατικά, βιταμίνες , μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Οι ασθενείς με το φόβο ότι κάποια τροφή θα τους ενοχλήσει πολλές φορές ακολουθούν πολύ περιοριστικές δίαιτες με αποτέλεσμα να μην καλύπτονται οι διατροφικές τους ανάγκες. Μια καλή διατροφή θα πρέπει να περιέχει :
- Φυτικές ίνες. Αν και οι φυτικές ίνες είναι απαραίτητο στοιχείο μιας καλής διατροφής, στην Ελκώδη κολίτιδα ειδικά στις περιόδους έξαρσης μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα. Προτιμήστε τρόφιμα με διαλυτές φυτικές ίνες όπως η βρώμη, το κριθάρι, τα μήλα χωρίς τη φλούδα.
Σε περιόδους ύφεσης, προσπαθήστε να εισάγετε σταδιακά περισσότερα λαχανικά που να σας είναι ανεκτά. Μελέτες δείχνουν πως ασθενείς που καταναλώνουν περισσότερες φυτικές ίνες έχουν λιγότερες πιθανότητες να υποτροπιάσουν. Η πρόσληψη φυτικών ινών ευνοεί την παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου στο έντερο. Αυτά τα λιπαρά οξέα και ειδικότερα το βουτυρικό οξύ φαίνεται πως αναχαιτίζουν τη φλεγμονή και μειώνουν το οξειδωτικό στρες στο παχύ έντερο. Όσο μεγαλύτερη ποικιλία υπάρχει στην κατανάλωση των φυτικών τροφών, τόσο περισσότερο βοηθάμε το μικροβίωμα μας.
- Τροφές πλούσιες σε άπαχη πρωτεΐνη. Καταναλώστε πουλερικά , ψάρια, αυγά και γαλακτοκομικά (αν έχετε δυσανεξία χωρίς λακτόζη).
- Τροφές πλούσιες σε ω-3 λιπαρά οξέα. Η πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων φαίνεται πως βοηθά στη μείωση του οξειδωτικού στρες και στην καταπολέμηση της φλεγμονής. Τροφές πλούσιες σε ω-3 είναι τα λιπαρά ψάρια όπως οι σαρδέλες και ο σολομός , τα θαλασσινά , τα καρύδια.
Ένα καλά σχεδιασμένο διατροφικό σχήμα μπορεί να βοηθήσει σημαντικά έναν ασθενή με ελκώδη κολίτιδα καθώς θα μπορέσει να τον ενισχύσει διατροφικά, θα τον βοηθήσει στη διαχείριση των συμπτωμάτων του και θα τον εφοδιάσει με τα κατάλληλα διατροφικά στοιχεία που του είναι απαραίτητα .
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 12 Ιανουαρίου 2023
