Η ιδιοπαθής φλεγμονώδης εντερική νόσος χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή του πεπτικού σωλήνα. Η πορεία της νόσου περιλαμβάνει περιόδους έξαρσης που εναλλάσσονται με περιόδους ύφεσης. Κάτω από τον όρο ιδιοπαθής φλεγμονώδης εντερική νόσος βρίσκονται δύο νόσοι, η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα.
Στην ελκώδη κολίτιδα η φλεγμονή εντοπίζεται σε ορισμένα σημεία του παχέος εντέρου, ενώ στη νόσο του Crohn οποιοδήποτε σημείο του πεπτικού σωλήνα, από το στόμα μέχρι τον πρωκτό, μπορεί να φλεγμαίνει.
Τα συνήθη συμπτώματα της νόσου συμπεριλαμβάνουν πόνο στην κοιλιά (κοιλιακό άλγος), διάρροια, εντερική αιμορραγία, απώλεια πρωτεϊνών και πυρετό.
Μέχρι σήμερα ελάχιστες είναι οι θετικές συσχετίσεις μεταξύ διαιτητικών παραγόντων και της νόσου.
Η μεγάλη κατανάλωση επεξεργασμένων (ραφιναρισμένων) υδατανθράκων έχει προταθεί από πολλούς ως ένας παράγοντας συνδεόμενος με τη νόσο του Crohn. Δεν είναι όμως σαφές εάν η μεγάλη κατανάλωση ζάχαρης προηγείται ή είναι συνέπεια της νόσου.
Υπέρ του δεύτερου συνηγορεί η αύξηση με τον χρόνο της κατανάλωσης ζάχαρης που παρατηρήθηκε σε ασθενείς με νόσο Crohn ως συνέπεια των αυξημένων ενεργειακών αναγκών τους. Δύο μελέτες που ερεύνησαν την κατανάλωση της ζάχαρης σε ασθενείς με νόσο Crohn διαπίστωσαν ότι είναι ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη της νόσου.
Προσπάθειες συσχέτισης της κατανάλωσης καφέ και οινοπνευματωδών ποτών με την ελκώδη κολίτιδα δεν απέδωσαν, εκτός μίας αμφιλεγόμενης αρνητικής συσχέτισης μεταξύ οινοπνευματωδών ποτών και εμφάνισης ελκώδους κολίτιδας.
Η κατανάλωση δημητριακών, τροφίμων με συντηρητικές ουσίες και τροφίμων από τα ταχυφαγεία (fast food) επίσης έχει προταθεί ως πιθανώς σχετιζόμενη με την ιδιοπαθή φλεγμονώδη εντερική νόσο.
Απαραίτητη η σωστή διατροφή
Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η υγιεινή διατροφή είναι βασικός συντελεστής στη διατήρηση της υγείας του γενικού πληθυσμού. Όσον αφορά τους ασθενείς με νόσο του Crohn ή ελκώδη κολίτιδα, η σωστή διατροφή κρίνεται ως κάτι παραπάνω από απαραίτητη.
Είναι γεγονός ότι όσο καλύτερη θεωρείται η θρεπτική κατάσταση του ασθενούς τόσο καλύτερη είναι η ανταπόκρισή του στη φαρμακευτική αγωγή. Ωστόσο, η εμφάνιση ελλιπούς πρόσληψης θρεπτικών συστατικών (δυσθρεψίας) είναι κάτι συχνό σε αυτούς τους ασθενείς.
Η δυσθρεψία μπορεί να εμφανιστεί λόγω:
· Μειωμένης πρόσληψης τροφής, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους έξαρσης, και ανορεξίας.
· Μειωμένης απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών των τροφίμων, εξαιτίας της ύπαρξης φλεγμονής σε κάποια σημεία του πεπτικού σωλήνα.
· Απώλειας θρεπτικών συστατικών μέσω διάρροιας ή αιμορραγίας.
· Αλληλεπίδρασης μεταξύ φαρμάκων και θρεπτικών συστατικών.
· Χειρουργικής επέμβασης στο έντερο (εντερεκτομής).
Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει κάποιο διαιτητικό πρόγραμμα που να μπορεί να εφαρμοστεί από όλους τους ασθενείς. Για να διαμορφωθεί μια δίαιτα θα πρέπει να ληφθούν υπόψη: o εντοπισμός της νόσου (δηλαδή σε ποια σημεία του πεπτικού σωλήνα παρατηρείται φλεγμονή), η ύπαρξη εντερικής απόφραξης και η ύπαρξη του επονομαζόμενου συνδρόμου βραχέος εντέρου.
Ωστόσο, η πρόσληψη θερμίδων και πρωτεϊνών θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να διατηρείται το σωματικό βάρος και να επιτυγχάνεται η κανονική ανάπτυξη στα παιδιά και στους εφήβους που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn.
Όλες οι ομάδες τροφίμων
Μια ισορροπημένη δίαιτα πρέπει να περιέχει τροφές από όλες τις ομάδες τροφίμων για να διασφαλιστεί με αυτόν τον τρόπο ο επαρκής εφοδιασμός του οργανισμού με υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λίπος.
Οι υδατάνθρακες αποτελούν την κύρια πηγή ενέργειας του οργανισμού. Υπάρχουν δύο κατηγορίες υδατανθράκων: τα απλά σάκχαρα και οι σύνθετοι υδατάνθρακες (άμυλο και φυτικές ίνες).
Τα απλά σάκχαρα μπορεί να προέρχονται από τη ζάχαρη, το μέλι, τη μαρμελάδα, τις καραμέλες, τα γλυκά, τα κουλουράκια και τα φυσικά σάκχαρα που προέρχονται από το γάλα και τα φρούτα ή τους χυμούς.
Τα απλά σάκχαρα μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στα ασθενείς, καθώς η μεγάλη κατανάλωσή τους μπορεί να προκαλέσει (ή να αυξήσει) τη διάρροια. Η διάρροια μπορεί να ελεγχθεί σε κάποιο βαθμό με τη μείωση της κατανάλωσης γλυκών, πλήρων αναψυκτικών και συμπυκνωμένων φρουτοχυμών.
Οι πρωτεΐνες αποτελούν το δομικό υλικό των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος, ενώ βοηθούν στην ανάπλαση των ιστών και συμβάλλουν στην παραγωγή ενζύμων απαραίτητων για την πέψη και την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών.
Τροφές πλούσιες σε υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνη είναι το κρέας, το κοτόπουλο, το ψάρι, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα όσπρια.
Ασθενείς με ιδιοπαθή φλεγμονώδη εντερική νόσο συνηθίζουν να εμφανίζουν πρωτεϊνική απώλεια λόγω της σοβαρής διάρροιας. Σημάδια της ανεπαρκούς πρωτεϊνικής πρόσληψης είναι η απώλεια δυνάμεων και τα θαμπά και αδύναμα νύχια.
Το λίπος αποτελεί συμπυκνωμένη μορφή ενέργειας, «μονώνει» τον οργανισμό και προστατεύει τα ζωτικά όργανα.
Άτομα τα οποία έχουν πρόβλημα με το βάρος τους (λιποβαρείς) συστήνεται να καταναλώνουν τροφές που περιέχουν ωφέλιμα είδη λίπους, όπως τα λιπαρά ψάρια, οι φυτικές μαργαρίνες, το ελαιόλαδο και οι ξηροί καρποί.
Το λίπος, όμως, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σε ασθενείς που παρουσιάζουν φλεγμονή σε μεγάλα τμήματα του λεπτού εντέρου ή έχουν υποβληθεί σε εντερεκτομή. Στα άτομα αυτά, επειδή υπάρχει δυσαπορρόφηση (δηλαδή ελλιπής απορρόφηση) λίπους, συστήνεται διατροφή φτωχή σε λίπος.
Γενικές διαιτητικές συστάσεις
1. Να πίνετε πολλά υγρά (8-10 ποτήρια την ημέρα) για να αποφύγετε την αφυδάτωση σε περίπτωση έντονης διάρροιας και να προληφθεί η δυσκοιλιότητα.
2. Όταν η νόσος σας βρίσκεται σε ύφεση, να καταναλώνετε τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες. Αν όμως υπάρχει στένωση εντέρου, να αποφεύγετε τα ωμά φρούτα και λαχανικά.
3. Αν η νόσος σας βρίσκεται σε έξαρση, να ακολουθείτε μια δίαιτα φτωχή σε υπόλειμμα (δηλαδή με λίγους υδατάνθρακες από ρύζι, μακαρόνια, πατάτες, ψωμί) για να δώσετε στο έντερο σας τον χρόνο να ξεκουραστεί.
4. Να αποφεύγετε τα γαλακτοκομικά προϊόντα, εάν παρουσιάζετε δυσανεξία στη λακτόζη (είναι το σάκχαρο του γάλακτος).
5. Να κάνετε συχνά και μικρά γεύματα που να περιλαμβάνουν τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνη (όπως ψάρι ή κοτόπουλο).
6. Να περιορίσετε την καφεΐνη, το αλκοόλ και τη σορβιτόλη (είναι μία γλυκαντική ύλη).
7. Να αποφεύγετε τα τρόφιμα που παράγουν πεπτικά αέρια (όπως μπρόκολο, λάχανο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών, φακές, κρεμμύδια, πιπεριές και ανθρακούχα ροφήματα).
8. Να περιορίσετε την κατανάλωση λιπαρών τροφών.
9. Συμβουλευθείτε τον θεράποντα ιατρό ή τον διαιτολόγο σας μη τυχόν και χρειάζεστε κάποιο συμπλήρωμα διατροφής. Μην πάρετε όμως κανένα δίχως τη σύμφωνη γνώμη τους.
