Αιώνες τώρα η κατανάλωση αλκοόλ (κυρίως οίνου) είναι συνδεδεμένη με τα καθημερινά γεύματα, με τις κοινωνικές συναναστροφές. Άλλωστε ο Έλληνας χαρακτηρίζεται σαν κοινωνικός πότης. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Eurostat, η ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση καθαρού αλκοόλ είναι 8.7 λίτρα.
Το αλκοόλ στα προϊόντα απόσταξης (σκληρά οινοπνευματώδη ποτά), στο κρασί και τη μπύρα είναι η αιθανόλη (αιθυλική αλκοόλη). Το αλκοόλ είναι ένα συστατικό της διατροφής μας , το οποίο δίνει κενές θερμίδες δηλαδή έχει υψηλή ενεργειακή πυκνότητα και χαμηλή θρεπτική αξία ( ένα γραμμάριο αλκοόλ αποδίδει 7 Kcal). Όσο πιο “δυνατό” είναι ένα ποτό (δηλ. όσο μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αλκοόλ) τόσες περισσότερες θερμίδες αποδίδει. Η αιθυλική αλκοόλη είναι το δεύτερο υψηλά θερμιδογόνο συστατικό μετά το λίπος. Επίσης, το αλκοόλ μεταβολίζεται στο σώμα με έναν μηχανισμό παρόμοιο μ αυτόν που μεταβολίζεται το λίπος.
Έρευνες έχουν δείξει ότι μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, σε οποιοδήποτε ποτό, μπορεί να έχει ευεργετικά επίδραση στην υγεία μας. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι υγιή άτομα με ελαφριά έως μέτρια κατανάλωση αλκοόλ εμφάνιζαν μειωμένο κίνδυνο επίπτωσης διαβήτη τύπου 2 και αυξημένη ευαισθησία της ινσουλίνης. Σε διαβητικούς ενήλικες, η χρόνια κατανάλωση μικρών έως μέτριων ποσοτήτων αλκοόλ (5-15gr ημερησίως) σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο επίπτωσης στεφανιαίας νόσου, πιθανόν λόγω της αύξησης της HDL χοληστερόλης.
Τα διαβητικά άτομα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικά στην κατανάλωση αλκοόλ καθώς η κατανάλωση του μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα. Μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης ενώ υπερβολική κατανάλωση του μπορεί να οδηγήσει σε υπογλυκαιμία. Όταν το αλκοόλ καταναλώνεται μετά από παράλειψη ενός γεύματος είτε έπειτα από έντονη φυσική δραστηριότητα οδηγεί σε βαριά υπογλυκαιμία. Η κατανάλωση αλκοόλ φέρεται ως υπεύθυνη για το 20% των υπογλυκαιμικών επεισοδίων σε άτομα με διαβήτη τύπου 1.
Πως δημιουργείται η υπογλυκαιμία
Το ήπαρ είναι το όργανο στο οποίο μεταβολίζεται κυρίως το αλκοόλ. Όταν κάποιο άτομο καταναλώνει αλκοόλ προκαλείται αναστολή παραγωγής γλυκόζης από το συκώτι. Φυσιολογικά η παραγωγή της γλυκόζης από το ήπαρ είναι υπεύθυνη για τη διατήρηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα σε περιπτώσεις που ο οργανισμός απέχει από την τροφή.
Το τελικό αποτέλεσμα της πρόσληψης οινοπνεύματος στα άτομα με διαβήτη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως είναι η ποσότητα της αιθανόλης που καταλώνεται, το είδος του ποτού, η ταχύτητα κατανάλωσης του, η σωματική διάπλαση του ατόμου , η άσκηση και η κατανάλωση ή μη κάποιου γεύματος.
Άλλες ανεπιθύμητες δράσεις της κατανάλωσης αλκοόλ
Πολλά άτομα με διαβήτη πάσχουν από υπέρταση , η απορρόφηση μικρών έως μέτριων ποσοτήτων αλκοόλ δεν επηρεάζει σημαντικά τις τιμές της . Όμως, η χρόνια και καταχρηστική κατανάλωση αλκοόλ (>30-60 gr ημερησίως) ανεβάζει τις τιμές της αρτηριακής πίεσης τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Κάθε επιπρόσθετη ποσότητα 10 γραμμαρίων στην πρόσληψη αλκοόλ όταν αυτή είναι πάνω από 30 γρ/μέρα, αυξάνει τη συστολική αρτηριακή πίεση κατά 1-2 μονάδες και τη διαστολική κατά 1 μονάδα.
Επίσης, η απορρόφηση αλκοόλ αυξάνει την ικανότητα της λιποπρωτεινικής σύνθεσης και ειδικότερα τη VLDL χοληστερίνη. Αυτή η αύξηση της σύνθεσης εντείνεται όταν συνυπάρχει γενετική προδιάθεση, διαβήτης, δίαιτα με υψηλό περιεχόμενο σε λίπος. Ακόμη, το αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών των τριγλυκεριδίων στο αίμα.
Μια άλλη ανεπιθύμητη δράση του αλκοόλ είναι πιθανές αλληλεπιδράσεις με κάποια φάρμακα που χορηγούνται στους διαβητικούς. Επιπρόσθετα το αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση, μια κατάσταση ιδιαίτερα επικίνδυνη για άτομα με πολύ υψηλές τιμές γλυκόζης στο αίμα. Κάτι επίσης πολύ σημαντικό που πρέπει να προσέξουμε είναι ότι επειδή στα άτομα αυτά η ημερήσια ενεργειακή τους πρόσληψη δεν πρέπει να ξεφεύγει από κάποια όρια (είτε λόγω ρύθμισης γλυκόζης είτε λόγω ύπαρξης παχυσαρκίας), το αλκοόλ μπορεί να επιβαρύνει θερμιδικά το πρόγραμμά τους. Επίσης το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει αύξηση της όρεξης που οδηγεί σε υπερφαγία με αποτέλεσμα την αύξηση της γλυκόζης και αργότερα και σε αύξηση βάρους .
Ποια άτομα πρέπει να απέχουν από την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών
Πλήρης αποχή από το αλκοόλ συστήνεται στις παρακάτω ομάδες διαβητικών ατόμων:
• Σε εγκυμονούσες γυναίκες και σε γυναίκες που προσπαθούν να συλλάβουν
• Σε μητέρες που θηλάζουνε
• Σε αρρύθμιστους ινσουλινοεξαρτώμενους διαβητικούς
• σε διαβητικούς με αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων (πάνω από 200mg/dl)
• σε διαβητικούς με νεφροπάθεια, νευροπάθεια, παθήσεις τους ήπατος κ.α.
• σε άτομα που έχουν προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό αλκοολισμού
• σε άτομα που σκοπεύουν να οδηγήσουν ή να κάνουν οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που απαιτεί συγκέντρωση
• σε ασθενείς που λαμβάνουν συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή. Ρωτήστε τον ιατρό σας για πιθανόν αλληλεπίδραση του φαρμάκου με αλκοόλ
Συστάσεις για την κατανάλωση αλκοόλ
Τα άτομα που έχουν ρυθμισμένα τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα τους και δεν είναι παχύσαρκα μπορούν να κάνουν μια λογική κατανάλωση αλκοόλ. Οι συστάσεις για τα διαβητικά άτομα είναι ίδιες με αυτές για το γενικό πληθυσμό. Οι γυναίκες μπορούν να καταναλώσουν μέχρι 1 μερίδα αλκοόλ την ημέρα και οι άνδρες μέχρι 2 μερίδες αλκοόλ ημερησίως.
Τα αλκοολούχα ποτά θα πρέπει να θεωρούνται για όλους τους διαβητικούς ασθενείς σαν μια πρόσθετη πηγή ενέργειας στο ημερήσιο διαιτολόγιο. Για τον ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη, η θερμιδική αξία του αλκοόλ θα πρέπει να συνυπολογίζεται στην ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη. Ενώ στο μη ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη, το αλκοόλ θα μπορούσε να υποκαθιστά ισοδύναμα λίπους. Ένα ισοδύναμο αλκοόλ μπορεί να αντικαταστήσει δυο ισοδύναμα λίπους π.χ. 2κ.γ. λάδι ή βούτυρο.
Πώς να αποφύγετε τα υπογλυκαιμικά επεισόδια:
• Το αλκοόλ θα πρέπει να καταναλώνεται αργά και σε συνδυασμό με την κατανάλωση τροφής έτσι ώστε να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης υπογλυκαιμικών επεισοδίων.
• Όταν πίνετε οινοπνευματώδη ποτά προσπαθήστε να καταναλώσετε τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες π.χ. πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά, ψωμί, κράκερς
• Όταν καταναλώνετε αλκοόλ, ιδιαίτερα το βράδυ, πάρτε ένα snack με υδατάνθρακες πριν κοιμηθείτε και όταν ξυπνήσετε μην παραλείψετε το πρωινό σας γεύμα. Ιδιαίτερα τα άτομα με διαβήτη τύπου 1, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι κινδυνεύουν να πάθουν πρωινή υπογλυκαιμία αν το αλκοόλ καταναλώθηκε 2-3 ώρες μετά το τελευταίο βραδινό γεύμα.
• Ελέγξτε τις τιμές του σακχάρου σας πριν κοιμηθείτε
• Θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση γλυκών ποτών και λικέρ.
• Θα πρέπει να αποφεύγεται η προσθήκη ανθρακούχων αναψυκτικών καθώς συμβάλλουν στη γρηγορότερη απορρόφηση του αλκοόλ.
• Η μπύρα επειδή περιέχει αρκετούς υδατάνθρακες και συνήθως όταν πίνεται παγωμένη καταναλώνεται με μεγάλη ταχύτητα θα πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στην κατανάλωση της
• Όσον αφορά τη ποσότητα του αλκοόλ που προστίθεται κατά το μαγείρεμα δεν είναι ιδιαίτερα υπολογίσιμη
• Θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί γιατί πολλά από τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας μοιάζουν με εκείνα της μέθης
• Επίσης θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή γιατί υπογλυκαιμία μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και μετά από 24 ώρες από την κατανάλωση αλκοόλ
Η κατανάλωση αλκοόλ είναι γενικώς αποδεκτή και στενά συνυφασμένη με τις κοινωνικές μας εξόδους αλλά και κάποιες φορές με τις επαγγελματικές μας υποχρεώσεις. Παρόλα αυτά, σε κάποια άτομα όπως στους διαβητικούς το αλκοόλ μπορεί να δημιουργεί κάποια προβλήματα. Τα διαβητικά άτομα , που δεν ανήκουν στις ομάδες που αποκλείονται, μπορούν να κάνουν κάποια μέτρια κατανάλωση αλκοόλ ακολουθώντας πάντα τις οδηγίες για αποφυγή πρόκλησης υπογλυκαιμικού επεισοδίου.